Heemstede natuurnieuws 24 september: Verticale Heksenbezems

Franke van der Laan van de Stichting MEERgroen vertelt met regelmaat over bijzondere natuurfenomenen in Heemstede. Hij hoopt ook dat u zijn ogen en oren wilt zijn voor interessante of onbekende zaken die hij graag nader uitdiept!

Heksenbezems zie je vaak in berken. Het zijn woekeringen ten gevolge van een schimmel of bacterie waardoor op een bepaalde plaats alle slapende knoppen uitlopen. Slapende knoppen komen voor bij alle loofbomen. Deze zijn bedoeld als een veiligheidsmechanisme voor het geval een tak door een storm of een dier afbreekt. Het mechanisme daarachter is fascinerend. De laatste knop van een tak is de zgn. ‘topknop’. Deze topknop is dominant en groeit vaak het sterkst en hij zendt een plantenhormoon naar beneden die de groei onderdrukt van alle bladknoppen en slepende knoppen daaronder. Als die topknop wegvalt om wat voor reden dan ook, dan wordt de bovenste slapende knop niet meer onderdrukt en gaat groeien en zelf dat hormoon afgeven. Het effect daarvan is heel mooi te zien bij een knotwilg waar een hele bundel van takken op hetzelfde niveau een nieuwe kroon vormt. Heksenbezems ontstaan omdat er bepaalde schimmels en bacteriën zijn die zich in een tak (vaak dus berken) nestelen en een stof afgeven die dat planthormoonnet neutraliseert. Zo ontstaat een veilige woekering waar alle slapende knoppen steeds maar blijven uitlopen als takjes: De heksenbezem. In het Sorghbosch vond ik deze week een bijzondere vorm van een heksenbezem (foto). Daar staan vrij veel iepen en op de een of andere manier heeft zich in die iepen ook zo’n heksenbezem-organisme genesteld. Maar niet in de stam of de kroon maar in de grond in de wortel. Overal in het Sorghbosch, vooral aan de Burgemeester van Lennepkant, vind je dus verticale bossen uit de grond oprijzende iepenbundels. Dat heb ik nog nooit ergens in Nederland gezien.

MEERGroen heeft in de afgelopen 20 jaar al een stuk of 20 boomgaarden aangelegd of geadopteerd. Twee daarvan zijn in Heemstede: Meermond (80 bomen) en in de Kohnstammbloemenweide. De laatste 3-4 jaar zijn er grote problemen bij fruitbomen ontstaan: het ene probleem is de appelbloesemkever die de meeste appelbloesemknoppen infecteert waardoor er zich geen of weinig appels ontwikkelen. Het tweede probleem bestaat uit de halsbandparkiet die er een genoegen in lijkt te scheppen om onrijpe appels en peren af te knippen en op de grond te laten vallen en dat zonder dat ze er van nuttigen. Van de 900 fruitbomen in onze boomgaarden zijn er dit jaar maar 8 die wat fruit opleveren. Dat is niet best. Op Meermond waren er maar 2 pruimenbomen die aan deze plagen ontsnapten en op de Kohnstammlaan waren er 2 appelbomen die rijk droegen. Vreemd is ook dat niemand uit de omgeving lijkt op te merken dat er 50 kilo appels in de boom hangt. Onder de bomen lag deze week al 20 kilo te schimmelen en in de bomen zelf hing nog 30 kilo. Maar ja.. de appels hangen dan ook niet in plastic zakken met een etiket eraan. Ik heb voordat alles rot op de grond valt dus maar de 30 kilo gered. Daar gaan we volgende week met de burendag appelmoes en appeltaart mee maken.

Elke vrijdag werken we op Meermond en op zaterdag in het Sorghbosch. Ook worden de bloemenweides weer gemaaid en gehooid. Het is leuk en voldoening scheppend om er samen iets moois van te maken. Voor meer info en om een keer te komen kijken, te helpen of met een vraag: [email protected] .

Franke van der Laan