De herfst is nu ruim 4 weken oud, en dat betekent dat de paddenstoelen hoogtij vieren. Ga het bos of de duinen in, of kijk rond in je tuin of in de bermen en overal kom je meer en minder kleurrijke schimmels tegen. Een wondere wereld, die uit meer bestaat dan alleen het rood-met-witte-stippen van de vliegenzwam of het wit of kastanjebruin van de niet te versmaden champignon.
(tekst en foto: Wim Meijer)
Ondanks de regen die de laatste week overvloedig over ons neerdaalt, is het in deze periode van het jaar de moeite waard om de natuur in te gaan. Want gevarieerder en kleurrijker ga je het niet meemaken. De bomen kleuren iedere dag verder en dieper en ook de talrijke paddenstoelen en paddenstoelsoorten vormen op de grond een kleurrijk pallet. Daar komt bij dat je in ieder gebied waar je rondloopt ook weer andere paddenstoelen tegenkomt, want iedere soort heeft zo z’n eigen voorkeur wat grond betreft.
Zo vindt je op de zanderige duingronden bijvoorbeeld volop geschubde inktzwammen en grote parasolzwammen. En ga je het bos in dan heb je alle kans dat je onder berken, eiken, beuken en lindes de populaire vliegenzwammen tegenkomt.
Gek op dood hout
En als je dan toch in ’t bos bent dan kom je ongetwijfeld ook de nodige dode bomen en boomstronken tegen. Ook daar zijn sommige paddenstoelen gek op, zoals de porseleinzwam en niet de vergeten de elfenbankjes.
Dan noem ik nu dus paddenstoelen waar je ongeveer letterlijk niet omheen kunt. Allemaal van een redelijk formaat of in grote hoeveelheden aanwezig. Maar er zijn ook veel kleine paddenstoelsoorten, waarvoor je echt even ‘door de knieën’ moet om ze te kunnen aanschouwen, zoals bijvoorbeeld het koraalzwammetje, dat zich nogal eens ophoudt op dood hout in dennenbossen.
Amethistzwam
Een andere paddenstoel die je snel over het hoofd ziet is de amethistzwam of wel de rodekoolzwam. Je vindt ‘m op dezelfde plekken als vliegenzwammen, dus onder de loofbomen, vooral onder eiken en beuken. Door hun gedekte kleur vallen ze echter een stuk minder op dan hun grote rood-met-witte-stippen vriendjes. Overigens: laat je niet misleiden door de naam ‘rodekoolzwam’. Je zou de conclusie kunnen trekken dat die zwam, net als rodekool, eetbaar zou zijn. Welnu, deze paddenstoel staat inderdaad te boek als eetbaar, maar toch… een maaltje rodekoolzwammen… ik zou ’t niet doen! Er kunnen namelijk hoge concentraties van giftige stoffen (arsenicum) in het vruchtlichaam aanwezig zijn. Als je te veel van deze giftige stoffen binnenkrijgt kan het bloed gaan klonteren.
Tonderzwam en Pruikzwam
Nou, even genoeg naar de grond gekeken, want kijk ook een omhoog en ook dan kun je bijzondere paddenstoelen tegenkomen. Wat denk je bijvoorbeeld van de ‘echte tonderzwam’. Je vindt ‘m vooral op zwakkere loofbomen, waarop ze parasiteren. En dat gaat ook door als de bomen dood zijn. De echte tonderzwam heeft zijn naam deels te danken aan het feit dat zijn vlees vaak wordt gebruikt voor het vervaardigen van tondel, een licht ontvlambare materiaal, dat in de 17e eeuw werd gebruikt voor het laten smeulen van vuur, ’tonder’ genoemd.
En ook groeiend ‘boven je hoofd’: de Pruikzwam ofwel de Lion’s mane. De pruikzwam kom je niet vaak tegen in Nederland en groeit vrijwel uitsluitend hoog in oude beukenbomen. De zwam, heeft het uiterlijk van een bloemkool, maar dan met lange stekels (of manen) in plaats van roosjes. Wat deze wél gemeen heeft met bloemkool die ie goed eetbaar is. De pruikzwam heeft een milde, zoete smaak en wordt in de Chinese keuken vaak gebruikt als vleesvervanger. Daarbij wordt ie ook als medicijn gebruikt. Zo wordt ie verwerkt in medicijnen om maagzweren en slokdarmkanker te behandelen.
Giftig
Het is duidelijk dat je met paddenstoelen alle kanten op kunt. De goede en de verkeerde. Want terwijl de ene eetbaar en soms zelfs een medicinale werking heeft, is de ander hartstikke giftig. In Nederland valt ’t nog in zekere mate mee. Jaarlijks lopen er rond de 20 mensen een vergiftiging op door het eten van zelf geplukte paddenstoelen. Soms (gemiddeld eenmaal per jaar) met dodelijke afloop. De meest gevaarlijke onder de paddenstoelen: de groene knolamaniet. Het onschuldig ogende schimmeltjes heeft al de nodige doden, levertransplantaties en hersenschades op z’n geweten.
Veilige conclusie van dit verhaal: de herfst is een prachtig en kleurrijk jaargetij, de paddenstoelen zijn een genot om naar te kijken en om te fotograferen, maar als ’t om plukken en eten gaat… misschien is dan toch een paddenstoelenmixje bij de lokale groentenboer het meest aanbevelenswaardig.
Hieronder nog een bonte verzameling kleurrijke schimmeltjes van de hand van Nieuws.nl-redacteur Wim Meijer vanuit de gedachte: paddenstoelen kíjken is altijd veilig! 
