Vandaag 120 jaar geleden, op 26 september 1902, overleed Levi Strauss, de ´uitvinder´ van de spijkerbroek. Aanvankelijk was de spijkerbroek bedoeld voor de vele Amerikaanse goudzoekers in die tijd. De tijd heeft echter geleerd dat de jeans van Strauss een goudmijn op zichzelf vormden die alle andere goudvondsten overtrof.
(tekst: Wim Meijer)
Het heeft wat voeten in de aarde gehad voordat ik mijn eerste spijkerbroek om mijn billen voelde. Mijn ouders (geboren in resp. 1906 en 1909) waren groot gegroeid met een heel ander idee over spijkerbroeken dan mijn meeste tijdsgenoten. Voor hen stond de spijkerbroek model voor: armoede, werkmansvolk, ordinair, kortom…… alles wat zij niet waren en daarmee ik ook niet. Mijn ouders waren nog van een generatie die met gepaste trots toekeek wanneer kleine ‘Wimmie’ op schoolreisje ging in een terlenka pantalon, overhemdje, strikje en colbertje. Met vertederende emotie in haar stem gaf moeder me dan te kennen dat ik er ‘echt als een heertje’ uitzag.
Dat was wel lief, natuurlijk, maar écht op mijn gemak voelde ik me niet. Want hoewel het jeansgebruik nog niet de hedendaagse omvang had bereikt, begon om mij heen het denim toch wel aardig terrein te winnen op het terlenka. Dat had in die tijd overigens meer te maken met de slijtvastheid dan met modebewustzijn. Maar juist dàt had voor moeders een argument moeten zijn om ook mij in zo’n ‘werkmansbroek’ te hijsen. Want ongeveer driemaal per week viel ik de gaten in mijn knieën, en daarmee ook in mijn broek.
Spijkerbroek… met strakke vouw
Moeders volhardde echter, en pas rond mijn 17e kocht ik mijn eerste ‘jeans’. Het was een soort van compromis: een spijkerbroek, oké, maar wel een met een nette vouw in het midden. En die werd zorgvuldig onderhouden, want bijna dagelijks gleed het strijkijzer over mijn blauwe trots, die daar overigens helemaal niet mooier van werd.
Hoe karikaturaal dit alles ook moge klinken, er zat wel waarheid in de gedachte van Vader en Moeder Meijer. Want de jeans is inderdaad van oorsprong gemaakt als zijnde de ultieme werkbroek voor met name mijnwerkers en goudzoekers.
Spijkerbroek ´gouden´ vondst
De eerste spijkerbroeken dateren van 1873 en waren een product van de Amerikaans kledingfabrikant van Duits-Joodse afkomst Oskar Löb Strauß (roepnaam Levi) Levi Strauss was in 1847 vanuit Duitsland geëmigreerd naar de Verenigde Staten. Daar begon hij samen met zijn twee halfbroers Jonas en Louis een textielfabriek in New York. In 1853 verhuisde hij naar San Francisco, waar eerder goud was gevonden en waar honderdduizenden gelukszoekers naartoe waren getrokken. Daar opende hij een groothandel in textiel en kleding. Omdat de goudzoekers en mijnwerkers echter klaagden over de slechte kwaliteit van hun broeken, besloot Levi om zelf kleding te gaan maken. Eerst gebruikte hij daarvoor sterk zeildoek, maar al snel stapte hij over op een nieuwe, nog sterkere stof uit Frankrijk: serge de Nîme, welke naam al snel verbasterd werd tot Denim. Vanaf dat moment ging het Levi Strauss & Co (zoals het bedrijf inmiddels was gedoopt) voor de wind. De broeken van het bedrijf vonden gretig aftrek onder cowboys, goudzoekers en mijnwerkers in het westen.
Klinknagels
De èchte grote klapper kwam echter in 1872 toen Jacob Davis, een kleermaker uit Nevada zich bij Levi meldde. Hij had een manier bedacht om de broeken van Levi nog sterker te maken. Omdat de zakken soms loslieten was hij op het idee gekomen om metalen klinknagels te slaan op de plekken die het meest onder spanning stonden. Het bleek prima te werken en Davis wilde voor dit idee dan ook patent aanvragen. Het ontbrak hem echter aan de 68 dollar die nodig was voor deze aanvraag. Uiteindelijk kwamen Levi Strauss en Jacob Davis tot een deal en verkregen op 20 mei 1873 gezamenlijk het patent op de ‘klinknagelbroek’.
Slecht voor stoelen
Vanaf dat moment bestond er geen andere broek meer voor mijnwerkers, goudzoekers en andere arbeiders. En in korte tijd kochten alle werkende mannen ‘klinknagelbroeken’ die daarbij ook de garantie kregen dat in geval van ‘scheuren’ de broek zou worden vervangen voor een nieuwe.
In de jaren die volgden kwamen veel meer merken op de markt met denim broeken. In 1889 volgde Henry Lee en in 1897 Wrangler. Alleen bleven in de meeste gevallen de klinknagels achterwege. Dat had soms ook praktische redenen, omdat de klinknagels nogal een destructieve uitwerking hadden op sommige stoelen en banken.
2 miljard jeans per jaar
Nu, inmiddels 150 jaar later, is de spijkerbroek de meest gedragen broek. Onderzoek heeft uitgewezen dat de gemiddelde Nederlander 5,4 spijkerbroeken in de kast heeft hangen. De eerlijkheid gebiedt mij te zeggen dat ik dat niet haal, maar ik ben dan ook (nog steeds) niet gemiddeld. Jaarlijks worden er wereldwijd maar liefst 2 miljard jeansbroeken verkocht, waar soms ook heel forse prijzen aan hangen. Gemiddeld ligt dat tussen € 50,- en € 100,-. Maar er zijn merken, zoals het Japanse Evisu, die voor een spijkerbroek al snel tussen de drie- en vierhonderd euro vragen. En wat dacht je van de spijkerbroek van het merk Balmain, een grote hit in Groot-Brittannië, vol met gaten (net als in de hand van de kopers) en wellicht daardoor in de aanbieding voor ‘slechts’ van 1100 euro.
One-of-a-kind
Kijken we naar Calvin Klein of Giorgio Armani, die draaien hun hand zelfs niet om voor broeken van duizenden euro’s. En nog extremer is de one-of-a-kind jeans van het merk Dussault Apparel. Deze is bezet met 42 robijnen, 8 diamanten en ruim duizend gram aan 18-karaats witgoud. Elke broek wordt met de hand genaaid, geverfd en dertien keer gewassen. Deze spijkerbroek is alleen te koop in Los Angeles en New York en heeft een prijskaartje van $ 250.000
Maar zelfs de Dussault Apparel moet zijn meerdere erkennen in de Secret Cirus. Voor zo’n slordige 1,3 miljoen dollar heb je deze jeans in de kast hangen. Nadeel: zonder bodyguard durf je er de straat niet mee op, want met kontzakken waarop 15 diamanten zijn afgezet, ben je de ultieme prooi voor iedere zichzelf respecterende (kont)zakkenroller.
Jawel, 1,3 miljoen dollar. Noem dat nog maar eens een ‘werkmansbroek’. Had mijn vader één zo’n Secret Cirusje gegeven en hij had nooit meer hóeven werken, en ondergetekende hoogstwaarschijnlijk ook niet meer.
Levi Strauss overleed op 26 september 1902 op 73-jarige leeftijd. Hij liet een bedrijf achter dat nu, 120 jaar later, nog steeds de grootste fabrikant is van spijkerbroeken met afgelopen jaar nog een omzet van circa 1,6 miljard dollar. Wat een mazzel voor Levi en zijn nakomelingen dat er nog steeds zoveel ‘werkmannen’ zijn.
